29.03.07 Attention coffee lovers! Or rather: watch out! The enclosed coffee in Guatemala Café is not meant for consumption. So if you bought the game for this purpose, you might be disappointed. But how should you know that tiny undersized but lovely smelling coffee beans are supplied with the game; didn’ t we go out to the shop to buy the game for its kindling instead, did we not? Why? Because Eggertspiele must have closed a very secret and profitable contract with the local forester, when we look at the game components: wooden figurines, wooden sticks, wooden sheds, ships and coffee bags; the game box is brimful of wood, a box of bricks is nothing compared with it. And when it comes to game boards, on its production was not cut on costs either: there are two of them, both printed on two sides for varying participating players and variants.
On the first board, the production board, that is made of a grid of 9 by 9, the workers, ships and sheds are placed. A general token, the buyer, moves along the edge of the board, one to three spaces of the active players choice - an additional fourth space has to be paid for.
After this the player chooses one to three objects from the row that the token is in and places them on the joining plantation board as he sees fit, paying accordingly to their position on the plantation board: mountain, woods, or plains. Empty spaces on the production board are filled with road sticks that, if chosen in a future turn, can be placed without cost on the plantation board. On this board the workers are placed next to the sheds, earning points in a score, possibly multiplied if there are one or more ships of a matching colour in the harbour, and there is a connection by road to it.
Scores are declared on the production board, after the buyer token has moved and has sight at one of the six coloured coffee bags; the score is instead of a normal buying/placement turn. First, the player takes his 8 money, the only way to earn money during the game; after this the matching colour shed and adjacent workers are scored for all players, not only the active player. The coffee bag is placed at the last open space of the score track - at first on position 50 of the track, in a next score on 49, and so on. The empty space on the production board is refilled with a coffee bag of the active players choice, taken from his own supply.
This continues until a players scoring token meets or runs over any of the coffee bags, or if a placed coffee bag hits a scoring token; after this last score the player who has proceeded farthest on the scoring track has won. A score can be blocked by any other player, starting with the player on the left who is asked if he wants to block the scoring; if he does, he places a coffee bag of the same colour on the production board; the active player now still may buy one to three items from the row the coffee bag is placed in and place them on the plantation board. This happens if any other player may find that the active player will get relatively too many points by scoring from his shed and possible ships.
But: are we doing something wrong? Are we being too unkind to each other? Because in our game we kept on blocking, and it lasted until the end of the game when finally two players managed to score ten to fifteen points; the row of placed coffee bags at that time already was on the ‘35’ space of the score track. After that it was a matter of time; anyone could have won if only the right coloured coffee bag could be reached by the buyer token, as no player had any bags left to block a scoring.
At first it seems that the production board is a rather cumbersome way to collect items, but the added value lies within the tactical possibilities of the buyer token that must not be underestimated. The consideration to move only a limited amount of spaces thereby placing the token in an unfavorable position for the next player has a high ‘pool level’. And there are more considerations to make: take the workers first, and after that the completing shed that starts the scoring? And where to build: near to the coast, which is more expensive but easier to connect the harbour with a road, or build with less costs in the mountains, with less necessity to declare a score, due to a plain lack of funds but with a high probability that the coast never will be reached, not to mention the possibility that the ships might be gone in previous scorings or are docked in other harbours by the time we need them? Is there, to put it shortly, a way to score the winning smasher?
All these considerations make Guatemala Café an exciting but also frustrating game: we have plentiful plans, but the possibilities to execute them are often much less thanks to the valued but our plans traversing fellow players - we have it all drawn out, but there is so little of it that we can execute! So, whether Guatemala Café is a must have, or, after repeated play, turns out to be a disappointment, is after this first acquintance therefore no foregone conclusion.
Guatemala Café, Inka & Markus Brand, Eggertspiele, 2007 - 2 to 4 players, 10 years and up, 60 to 75 minutesxxtop

29.03.07 Koffieliefhebbers opgelet! Of liever, opgepast en uitgekeken! De bijgeleverde koffie in Guatemala Café is namelijk niet bedoeld voor consumptie. Dus als u het spel hiervoor heeft aangeschaft, wacht u een teleurstelling. Maar hoe zouden we weten dat er piepkleine ondermaatse maar heerlijk geurende koffieboontjes in een stoffen buidel bij het spel zitten; we zijn toch in de eerste plaats voor het aanmaakhout naar de winkel getogen, of niet soms? Want Eggertspiele moet een zeer geheim en lucratief contract met de plaatselijke houtvester hebben gesloten, als we onze ogen zo eens over het spelmateriaal laten glijden: houten figuurtjes, staafjes, fabriekjes, schepen en koffiezakken; de doos puilt ervan uit en een houten bouwdoos is er bijna niets bij. En op speelborden is ook al niet bezuinigd: daar zijn er twee van, allebei tweezijdig bedrukt en voor verschillende spelersaantallen of varianten te bespelen.
Op het ene bord, zeg maar het bouwdelenbord, worden de arbeiders, schepen en fabrieken in een grid van 9 bij 9 neergelegd. Een langs de rand bewegend algemeen spelersstuk, de opzichter, wordt in een spelersbeurt een tot drie velden bewogen - voor een extra vierde veld moet worden betaald.  Daarna heeft de speler de keus om een tot drie objecten uit de rij waar de opzichter op uitkijkt te nemen en deze op het belendende bord, het plantagebord, direct in te zetten en ervoor te betalen, al naargelang de positie die op dit bord wordt ingenomen: berg, bos of laagvlakte; opengevallen posities op het bouwbord worden opgevuld met straten, die, indien gekozen, gratis op het plantagebord kunnen worden gelegd. Op het plantagebord moeten de zegebrengende punten worden verdiend door arbeiders naast onze fabriek te plaatsen, en er bij een waardering punten voor te krijgen, eventueel met een factor vermenigvuldigd als we een of meer schepen in de haven hebben liggen, en we er een geplaveid paadje naartoe hebben weten te leggen.
Waarderingen worden op het eerste bord afgeroepen, nadat een speler de opzichter heeft verplaatst en zicht heeft op een van de zes koffiezakken op dat bord; de waardering komt in de plaats van de bouw/koopbeurt. Eerst neemt de speler zijn geld, de enige manier om geld te verdienen in het spel; hierna wordt de overeenkomstige kleur fabriek met arbeiders voor alle spelers die een dergelijke fabriek op het plantagebord hebben staan gewaardeerd, dus iedereen en niet alleen de actieve speler kan bij een waardering punten verdienen. De koffiezak wordt verplaatst naar de laatste open plek van het scorespoor – in het begin op positie 50; de lege plek op het eerste bouwdelenbord vult de actieve speler met een kofffiezak uit zijn eigen voorraad aan. Dit gaat net zolang door tot er bij een waardering een scoresteen van een speler op of over een geplaatste koffiezak komt, of er een koffiezak op de positie van een scoresteen wordt gezet; na deze laatste waardering heeft de speler die het verst op het scorespoor staat gewonnen.
Een waardering kan ook worden geblokkeerd; vanaf de eerster speler links van de actieve speler wordt gevraagd of de waardering geblokkeerd wordt en dus niet doorgaat; wil een speler deze blokkade uitvoeren, dan moet hij een gelijksoortige kleur koffiezak uit zijn eigen voorraad op de opengevallen plek op het bbouwbord plaatsen; de actieve speler heeft wel zijn geld mogen pakken en mag nu zelfs als schadelosssteling nog een tot drie bouwdelen uit de rij nemen en op het plantagebord plaatsen. Een dergelijke blokkade wordt zonder mankeren uitgevoerd als een speler bij een waardering wel wat al teveel punten uit zijn fabrieken en schepen zou scoren.
Maar: doen we iets verkeerd? Zijn we te streng voor elkaar? Want we blijven maar blokkeren, en het duurt tot tegen het eind van het spel totdat een of meerdere spelers eindelijk meer dan tien of vijftien punten weet te krijgen; de rij geplaatste koffiezakken op het scorespoor is dan al tot de vijfendertig gezakt. Daarna is het een kwestie van tijd; iedereen kan winnen als die juiste koffiezak op het bouwbord maar bereikt kan worden, en niemand meer de juiste kleur heeft om te blokkeren.
In eerste instantie lijkt het bouwdelenbord een omslachtige manier om aan bouwdelen te komen, maar de toegevoegde waarde van de tactische mogelijkheden met de opzichter moeten niet worden onderschat. De afweging om maar een beperkt aantal velden te bewegen, om zodoende niets of weinig voor de volgende speler weg te leggen heeft een hoog ‘biljartniveau’. En er zijn meer afwegingen te maken: eerst die arbeiders pakken – dan heb je ze maar alvast, en daarna de completerende en puntenbrengende fabriek? En wanneer moet het gewicht naar de straten en schepen worden verlegd? En moet er al snel dichter bij de kust worden gebouwd, wat duurder is maar een korter te leggen wegennet vereist, of goedkoper in de bergen, zodat er minder snel, uit pure geldnood, een waardering hoeft te worden gehouden maar met het risico dat de kust niet door een straat bereikt wordt om nog maar te zwijgen van de mogelijkheid dat de beschikbare schepen dan misschien niet meer voorhanden zijn en elders in havens liggen of door een waardering al uit het spel zijn geraakt? Kan ik het, kortweg gezegd, zo aanleggen dat ik die klapper bij die waardering kan maken?
Dit maakt Guatemala Café tot een spannend maar ook frustrerend spel: plannen genoeg, maar de mogelijkheden ertoe zijn vaak wat minder dankzij de gewaardeerde maar je plannen doorkruisende medespelers - je hebt het allemaal zo mooi voor ogen, en je kunt er maar zo weinig van uitvoeren! Of Guatemala Café dan ook een must have is, of na herhaald spelen een door de aanvankelijk hoge verwachting teleurstelling zal blijken te zijn, is na een eerste kennismaking nog geen uitgemaakte zaak.
Guatemala Café, Inka & Markus Brand, Eggertspiele, 2007 - 2 tot 4 spelers vanaf 10 jaar, 60 tot 75 minutenxxtop

29.03.07 What about the rats? A not very common, but in ‘Notre Dame’ not unusual question, as our acting is severely determined by it. The health of our quarters are at stake, but it is more that the rats are a spin-off off the masses of people that perform all sorts of little tasks within the city walls such as driving around in little carriages, searching for victory points, bringing the children to scholl or have treatment in the hospital. Who shows up in the park, or equips the sanatorium well, can be reassured of good health and does not have to fear illness that our little nightly friends spread out. The ones who exceeds the Paris Rat Standard, have to hand in two victory points at the end of each round, as well as an influence cube, it does not come any more realistic.
With four of these cubes a player starts the game; during the game more can be collected. Each player has his private blind deck of nine action cards, of which he takes three in his hand at the start of a round. A game lasts three rounds of, ehrm, three rounds - so nine rounds actually, with only short interruptions at the end of each third round for the scoring of the Notre Dame quarter where also points can be earned. A player deck thus is played three times in a game, shuffled at the end of each third round. From the drawn three cards, a player may keep one; the other two are given to his lefthand neighbour. At the same time he gets two cards from his righthand neighbour, keeping one card, passing the other. This way each player starts each round with three cards, of which he may play only two; the third card is discarded with the playing of the second card.
On his player board each player has the same buildings at his disposal. If he plays an action card for a building, he first places a cube on the corresponding quarter, and then receives the revenues from it; with every additional cube, the revenues get higher, be it money, victory points, cubes from the stock or movement for the carriage.
At the beginning of each round, three character cards are revealed that may bring extras but have to be bribed for money in order to receive them. Unfortunately these characters also are responsible for the rats in the gaem: the bottom of each card may have zero to three rats, the sum is the amount that has to be controlled for that round. By putting a cube in the sanatorium, each time a rat can be controlled; this also goes for the park - a player may put his black pest stone one space back on the water/rat track just outside the quarters of the city. At the end of a round all players put their pest stone forward the sum of the rats on the character cards, with personal substractions for the amount of cubes a player has in the sanatorium. The pest stone never may exceed the ‘9’ on the track, otherwise the abovementioned sanctions take effect.
Each player more or less has his own fate in his hands; he chooses which card to keep and play, and hopes for a matching second card from one of his righthand neighbours. What to do: bring the sanatorium at full strength, thereby keeping the rats away, or start right away with collecting points with the carriage that reminds a bit of a Volkswagen Beetle?
Running out of money is not good either; this way it will not be possible to buy a participation in the Notre Dame quarter, or bribe one of the characters. It will be clear that there are many ways that can lead to victory, but there is no clear path. This also comes from the fact that the action cards are presented and available for play in a random way. And how much a player would like to keep not one, but rather two cards he just drew from his deck, he may only keep one. Sometimes however, your neighbour happens to have other priorities, and passes the card you had to pass yourself but would like to have kept. You have to have a bit of this kind of luck  then, in ‘Notre Dame’, but does it matter? Well, no, we are quite enjoyable busy trying to optimise our moves, and sometimes this works out better than on other occasions. Despite the fact that each player has to fight therats individually, there is a feeling of solidarity when the character cards are revealed - what ? eight rats! Or: oh, only three rats, no problem! We do a little of this, and a little of that, and hope that this will bring us more points than the other players. Because of this there is a sligthly gnawing (!) feeling that we fail to have a clear direction; there is no grande finale either where we have to work towards. This is no necessity, not at all, ‘Notre Dame’ is a nice game to play; however, players who hoped to expect a second ‘Puerto Rico’ or ‘Die Fürsten von Florenz’ will have to continue their prayers.
Notre Dame, Stefan Feld, Alea/Ravensburger, 2007 - 2 to 5 players, 10 years and up, 45 to 75 minutesxxtop

29.03.07 Hoe staat het met de ratten? Een wat vreemde, maar in ‘Notre Dame’ niet ongebruikelijke vraag, want ons handelen wordt er danig door bepaald. De gezondheid van onze wijk is in het geding, maar het is meer dat de ratten een bijproduct zijn van de massa’s mensen die zich binnen de stadsmuren van allerhande taakjes kwijten zoals met koetsjes op zoek naar overwinningspunten rondrijden, de kinderen naar kostschool sturen of kwetsuren in het hospitaal laten behandelen. Wie zich in het park vertoont, of het sanatorium goed uitrust, kan zich verzekeren van gezonde lucht en hoeft niet zo bang te zijn voor de ziektes die onze kleine nachtelijke vrinden kunnen overbrengen. Wie de Parijse Rattennorm overschrijdt, moet aan het eind van elk van de rondes twee overwinningspunten inleveren, alsmede een invloedssteen, een blokje dus, realistischer is het niet en dat scheelt weer inlevingsgevoel. Met vier van deze blokjes in onze eigen kleur gaan we het spel in; later kunnen we er nog meer verdienen. Iedere speler heeft een eigen blinde stapel van negen actiekaarten, waarvan er in een ronde drie op de hand worden genomen. Een spel duurt drie rondes van drie, eh, rondes, negen rondes dus eigenlijk, met een kort intermezzo voor de waardering van de Notre Dame waar eveneens punten te halen zijn. De eigen kaartenstapel wordt dus drie keer rondgespeeld. Van de drie getrokken kaarten mag een speler er een houden; de andere twee geeft hij door aan de linkerbuurman. Tegelijkertijd krijgt hij er twee van zijn rechterbuurman, waarvan hij er weer eentje mag houden; de laatste geeft hij weer door. Op deze manier begint elke speler elke ronde met drie kaarten, waarvan hij er twee mag uitspelen; de derde wordt niet uitgevoerd maar blind samen met de tweede kaart afgelegd.
In elke wijk staan de spelers dezelfde gebouwen ter beschikking die overeenkomen met de actiekaarten. Speelt een speler een actiekaart voor een gebouw, dan plaatst hij er eerst een blokje, en krijgt er vervolgens de revenuen van: liggen er op een gebouw meer blokjes, dan wordt de opbrengst – bijvoorbeeld in geld, punten, blokjes uit de voorraad of bewegingsmogelijkheid van de koets – allengs groter.
Aan het begin van elke ronde worden drie personenkaarten opengelegd die voor extraatjes kunnen zorgen. Helaas zijn deze personen ook verantwoordelijk voor de ratten in het spel: onderaan de kaarten staan nul tot drie ratten per kaart afgebeeld; het totaal is het te bestrijden aantal voor die ronde. Met het sanatorium kan telkens een rat worden bestreden, net zoals met het park. Elke keer dat er hier een blokje wordt gelegd, mag de betreffende speler zijn zwarte peststeen op een waterspoor vlak buiten de wijk terugzetten. Aan het eind van de ronde gaan de spelers het totaal van de ratten vooruit, met persoonlijke aftrek voor individuele bijdrages (aantal blokjes) in het sanatorium. Het totaal mag, op straffe van eerder genoemde sanctie, nooit boven de 9 uitkomen.
Elke speler heeft in Notre Dame min of meer zijn eigen lot in handen; hij kiest zelf welke kaart hij het liefst wil houden en spelen, en hoopt op een passende tweede kaart van een van de spelers rechts naast hem. Wat te doen: eerst het sanatorium op sterkte brengen en zo de ratten bestrijden, of meteen beginnen met punten rapen met de koets, die qua vorm verdacht veel op een Volkswagen Kever lijkt?
Zonder geld te komen zitten is ook niet fijn; op deze manier kan er nooit vertegenwoordiging worden gekocht in de Notre Dame, of een van de personen worden omgekocht. Er leiden vele wegen naar de overwinning, maar er is geen duidelijk pad; dat komt ook door de volgorde waarin de kaarten zich aandienen en gespeeld kunnen worden. En hoewel je soms graag twéé eigen kaarten zou willen houden om te spelen, je mag er maar eentje houden. Soms echter heeft je buurman nou net precies diezelfde kaart van zijn kleur niet nodig, en wordt ie je alsnog in de schoot geworpen! Een beetje geluk moet je dus wel hebben, in Notre Dame. Is dat erg? Nou neu, we zijn lekker bezig onze zetten te optimaliseren, en de ene keer lukt dat beter dan de andere keer. Hoewel iedere speler de ratten individueel te lijf moet gaan, is er toch iedere ronde een gevoel van verbondenheid als de personenkaarten worden opengedraaid - wat? acht ratten! of: oh, drie, makkie! We doen een beetje van dit, en een beetje van dat, en hopen dat dat ons meer punten oplevert dan de medespelers. Hierdoor is er toch het licht knagende (!) gevoel dat een duidelijke richting ontbreekt; er is ook geen echte grande finale waar naartoe moet worden gewerkt. Dat hoeft ook niet per sé, Notre Dame is zoals het is een leuk spel om te spelen; echter, spelers die een tweede ‘Puerto Rico’ of ‘Die Fürsten von Florenz’ hadden verwacht moeten nog even doorgaan met hun gebed.
Notre Dame, Stefan Feld, Alea/Ravensburger, 2007 - 2 tot 5 spelers vanaf 10 jaar, 45 tot 75 minutenxxtop

18.03.07 We verplaatsen ons ditmaal naar het oosten, ver weg, in Japan, om precies te zijn, om daar onze clan tot volle wasdom te laten geraken. Eindelijk is Europa eens niet het strijdtoneel, alle mogelijke rakettenschilden ten spijt. Tegenstanders die ons in de weg zitten vermalen we tot moes, maar in veilig gewaande gebieden bouwen we burchten, tempels en theaters, nee, we zijn geen cultuurbarbaren! Dat we in de zestiende eeuw zitten, is volstrekt onbelangrijk, behalve als we er de passende borstrokjes bij willen aantrekken. Twee jaar spelen we, en daarna moeten we toch wel het een en ander hebben kunnen aanrichten; ach, voor sommige conflicten heb je niet zoveel tijd nodig, en anders worden ze thuis misschien ongerust! We beginnen met een op diverse sterktes uitgerust leger, dat we in verschillende, mogelijk verstrooide gebieden inzetten; van onze oorlogskas betalen we nieuwe huurlingen en zetten we de diverse gebouwen neer.
Drie keer per jaar plannen we onze acties: bouwen, versterken, belasting heffen, rijst vorderen, en aanvallen, en we doen dit door op ons persoonlijk actiebordje er de kaart van het gebied neer te leggen, blind, wel te verstaan, want alle spelers doen dit in deze fase gelijktijdig. Dat maakt het onzeker wat de anderen gaan doen: kan ik nog bijtijds huurlingen in dit verzwakte gebied bijzetten, of ben ik ‘m al kwijt na een mogelijke aanval? Het plannen wordt extra onzeker doordat de  tien verschillende acties in een wisselende volgorde worden afgwerkt, waarvan in de planningsfase slechts de eerste vijf openliggen. Wanneer drie seizoenen zijn doorlopen, wordt gekeken of de hoeveelheid gevorderde rijst voldoende is om er de bevolking van de verzamelde gebieden van te voeden; is dit niet zo, dan komt het wellicht tot een oproer, met mogelijk verlies van gebieden. Als dit is afgehandeld worden de punten geteld: een voor elk gebied, een voor elk gebouw, en extra punten voor meerderheden van gebouwen per provincie. De graanmarkers worden weer op nul gezet, en een tweede en laatste jaar wordt gespeeld, waarna de speler met de meeste punten heeft gewonnen.
Naast het plannen van de acties, dat het belangrijkste moment in een seizoen is, is er nog een enerverend en opzichtig element in het spel: de dobbeltoren. Deze toren wordt gebruikt om de uitkomst van de gevechten mee te bepalen. Hoe werkt het? Wanneer een speler een aanval vanuit een provincie doet, heeft hij de keus om een naburige provincie met een of meerdere legers aan te vallen; de verdediger zal meestal met al zijn legers willen verdedigen. De betreffende blokjes worden uit het gebied geraapt en in de toren gegooid; door kleine sluisjes blijven sommige blokjes in de toren hangen, en misschien komen andere, ook van niet bij het conflict betrokken blokjes, uit de toren. Bepalend voor de uitslag is of er meer blokjes van de aanvaller uit de toren zijn komen rollen dan van de verdediger; het surplus mag de winnaar in het veroverde - of behouden - gebied zetten - de rest, van aanvaller en verdediger, gaat terug in de voorraad - in het geval dat de aanvaller heeft gewonnen krijgt hij er direct de betreffende gebiedskaart van, met als mogelijk desastreus gevolg, dat de verdediger dit gebied op een actie had liggen die deze ronde nog moest worden uitgevoerd, en waar hij deze ronde dus geen actie meer voor heeft! De ene keer rollen bijna alle blokjes uit de toren, de andere keer blijven er wat  meer in hangen; het is als een dobbelsteen met geheugen, want een speler zal zich tweemaal bedenken om iemand aan te vallen waarvan hij weet dat er veel blokjes in de toren zijn blijven hangen!
Shogun is een remake van Wallenstein, dat zich inmiddels als klassieker heeft weten te vestigen. Is Shogun beter? Het regelwerk is eenduidiger dan van Wallenstein, en de afhandeling van de gevechten en de oproeren is vereenvoudigd: boeren helpen nu allen mee in de verdediging als er geen oproermarker ligt. Grappig genoeg leidt dit bij de spelers die 'Wallenstein' al eerder speelden tot nieuwe verwarring; de vraag blijft aldus hetzelfde: wat doen de boeren? Nieuw is het bieden op de startspelersvolgorde; dit geeft een leuk maar niet al te bepalend extraatje aan het spel. De spelers bieden blind met een aparte geldkaart op de spelersvolgorde; de hoogste bieder mag zijn positie bepalen en er het kaartje bij pakken dat hem dit seizoen een aardig voordeeltje oplevert: een extra leger bij de versterkingen, een extra rijst bij het inzamelen van rijst, een extra geld als er belasting wordt geheven, en voordeeltjes bij de aanval of verdediging. Was het bij 'Wallenstein' zo, dat spelers zich in de hoeken van het bord konden verschansen en zo onbereikbaar bleven voor verder gelegen kapers, in 'Shogun' zijn er hier en daar zeeroutes aangebracht die wat meer beweging op het bord moeten brengen; de vraag blijft of dat hiermee helemaal gelukt is.
Wat veruit de beste vooruitgang is, is de dobbeltoren; deze heeft nu een doorzichtige opvangbak, en dat is heel erg handig voor spelers die wat verder weg zitten en anders niet in de bak kunnen kijken. Minder handig is de kaart van Japan, waardoor het speelbord nu noodgedwongen een zeer langgerekte vorm heeft; maar er is nu tenminste wel een scorespoor om de rand gemaakt. Spelers die 'Wallenstein' al bezitten moeten voor zichzelf uitmaken of ze 'Shogun' nodig hebben, maar voor spelers die 'Wallenstein' hebben gemist maar wel vvan het genre houden geldt een onvervalst koopadvies!
En tja, Japan, de gebieden hebben voor ons westerlingen nogal gelijkluidende namen: Suruga, Sagami, Shimosa of Shinano, ze zouden allemaal zó van de sushikaart kunnen komen! Gelukkig hebben alle gebiedskaartjes grafische- en kleurverwijzingen waar we ze op het speelbord terug kunnen vinden. Shogun is een aardig veroverspel, waarbij het plannen van de acties en het uitvoeren van de gevechten met de unieke dobbeltoren het hart van het spel vormt. Tijd moet je wel hebben, want een potje duurt al gauw twee uur en meer. Maar dan heb je wel een prachtig spel met een uniek spelverloop op tafel staan!
Shogun, Dirk Henn, Queen Games, 2006 - 3 tot 5 spelers vanaf 12 jaar, 90 tot 120 minutenxxtop

06.03.07 In 'Imperial' nemen we allemaal de rol van een land en proberen daarmee geld te verdienen, toch? Nou, dat is maar een deel van het verhaal. We hebben dan wel de hand in een of meerdere landen om er zoveel mogelijk geld mee te verdienen, maar we moeten tegelijkertijd ook weer niet al te emotioneel verbonden zijn met het lot van Engeland, Duitsland, Frankrijk, of een van de vier andere landen uit de jaren vlak voor wat toen nog de Grote Oorlog zou gaan heten; niet wetende dat er na zo'n eenentwintig jaar nog eentje van zo mogelijk nog grotere omvang zou volgen en er dus een rangorde aan kon worden gegeven: de Eerste Wereldoorlog. We handelen meer als gewetenloze investeerders dan als leiders van een natie; in dit opzicht verschillen we in niets van hedendaagse bedrijven als Google, McDonald's of andere grote industrieën in China die niet voor niets multinationals heten. Het is niet de regering die een land bestuurt; het is het geld - en het zoekt de weg van de minste morele weerstand om er zo veel mogelijk winst uit te persen, mensenrechten of niet.
Aan het begin van het spel worden de landen per toeval verdeeld, en de spelers betalen geld om er hun eerste participatie in te nemen in de vorm van obligaties. Als 'leider' mag een speler dit land besturen, en bepaalt hij wat hij ermee doet: belasting heffen, fabrieken bouwen, legers mobiliseren en bewegen en zo verder, maar net zo lang als hij de meerderheid in obligaties heeft. Is er op enig moment een andere speler die meer obligaites bezit, dan neemt deze het leiderschap over en bepaatl vanaf dat moment wat hem goeddunkt. De spelers krijgen inkomsten door belasting te heffen: voor elk bezet neutraal gebied, en elke onbezette eigen fabriek mag hij incasseren. Het land zelf wordt er ook beter van en noteert de belastingpunten op een aparte schaal waaruit weer af te lezen valt hoeveel velden een land op de algemene score vooruit gaat. Als een land het eind van deze score heeft behaalt en op de '25' komt, is het spel uit en worden alle obligaties nog verzilverd tegen de dan geldende koers op de scorelijst. Landen die het verst vooraan staan mogen hun obligaties met 5 vermenigvuldigen, een niet geringe bonus, dus het is duidelijk dat alle spelers een oog op deze lijst houden wanneer ze in hun beurt obligaties kopen.
Als een land aan de beurt is, kiest de speler welke actie hij zal nemen die op een in segmenten en diverse acties verdeeld rondeel valt af te lezen en waar hij tot drie velden gratis mag 'reizen'. De relatieve vrijheid van dit onderdeel geeft extra charme aan het spel. Het is niet raadzaam om al teveel met elkaar in de clinch te gaan liggen en oorlog te voeren, want andere spelers profiteren hiervan, en kunnen hierdoor in de luwte hun eigen land (lees: interesses, lees: geld) tot volle bloei stuwen. Het spel komt met een overvloed aan houten speelstukjes en is, voor een kleine uitgever, professioneel uitgevoerd. Op het eerste gezicht lijkt dit een complex spel; dat is het niet, maar alleen al door de speelduur zal het toch alleen bij de veelspeler op tafel komen. In ieder geval heeft Eggertspiele hier een mooi resultaat neergezet!
Imperial, Mac Gerdts, Eggertspiele, 2006 - 3 tot 6 spelers vanaf 2 jaar, 120 tot 180 minutenxxtop

25.2.2007 In Portobello Market you are not a mushroom merchant, but a stallholder on the biggest and most famous antique market in the world. For over three hundred years all kinds of antiques and antique like items are being sold here. In the game it is your job to get your stalls on the most lucrative places to score the most victory points. The board shows a map of the market area with streets that connect eleven market squares. A player starts with stalls in his colour and action chips of 2, 3 and 4 value. In his turn a player decides how many actions he wishes to take by turning over the corresponding action chip. There are two kinds of actions: place one or more stalls in the streets, or place a customer on one of the squares. Stalls can only be placed  in roads that are directly attached to the district the bobby is in; a district is an area enclosed by streets. The bobby can be moved freely during a player’s actions, however this can cost him victory points when he does not have the majority of stalls in the street the bobby crossed. Instead of placing stalls a player can also place a customer which is blindly drawn from a bag and placed on an empty square of his choice. The two types of customers, poor or rich, decide the scoring factor when a street has been fully built with stalls and has customers at both ends; all players with stalls in the street then score points for the value of their stalls. Twice per game a player may claim a district instead of taking his regular action by placing one of his action chips in a district of his choice. He then gets points for his stalls from the adjoining streets in the district multiplied by the placed action chip. When only one empty square on the board is left, the richest customer, ‘the lord’, is placed there and gives the highest possible scoring factor for all streets leading to this square. At the end of the game, when one player  has placed his last stall, all not fully occupied streets in connection with the lord are scored, other not fully occupied streets elsewhere on the board do not score. The actions in Portobello Marker are simple and transparent, which makes the game very accessible for inexperienced gamers. However there are enough tactical choices to be made, which also makes it an interesting game for experienced gamers. This could be a possible SDJ candidate! Marijn Vis
Portobello Market, Thomas Odenhoven, Schmidt Spiele, 2007- 2 to 4 players, 8 years and up, 30 minutesxxtop

25.2.2007 In Portobello Market zijn we geen champignonhandelaar, maar kraamhouder op de grootste en beroemdste rommelmarkt van de wereld. Reeds driehonderd jaar worden er op Portobello Market van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat allerhande antieke, oude en andere tegen deze categorie aanleunende objecten verhandeld. In het spel is het zaak om stalletjes op te zetten op de meest lucratieve plekken om zo de meeste punten te scoren. Het speelbord laat een plattegrond van het marktgebied zien bestaande uit straten die op elf pleintjes uitkomen. Een speler krijgt stalletjes in zijn kleur en drie actiefiches in de waarden 2, 3 en 4. Aan het begin van zijn beurt bepaalt een speler hoeveel acties hij wil uitvoeren door het bijbehorende fiche om te draaien. Er zijn twee soorten acties te kiezen: kraampjes plaatsen of klanten inzetten. Kraampjes kunnen alleen opgezet worden in een straat die grenst aan de wijk waar de bobby zich bevindt; een wijk is een gebied omsloten door straatjes. In een beurt mag een speler de bobby zo vaak bewegen als hij wil; maar dit kan hem punten kosten als hij niet de meerderheid van kramen in een oversprongen straat heeft. In plaats van het plaatsen van kramen kan ook een klant in het spel gebracht worden die blind getrokken wordt en op een plein naar keuze wordt gezet. De twee soorten, rijk of arm, bepalen de waarderingsfactor van een straat als deze met kramen is volgebouwd en er aan weerszijden een klant staat; alle spelers met kramen in die straat krijgen er op dat moment de punten voor. Een speler kan maximaal twee keer in het spel afzien van zijn actie, en een van zijn fiches inzetten om een wijk te claimen. Alle eigen kramen uit de drie aangrenzende straten leveren deze speler direct punten op, vermenigvuldigd met het neergelegde fiche. Als er nog maar een laatste pleintje vrij is op het bord, dan wordt hier de rijkste klant, de ‘lord’ geplaatst; deze geeft de hoogste waarderingsfactor. Bij de eindafrekening nadat één speler zijn laatste kraampje heeft opgezet, worden alle niet volle straatjes die aan de lord grenzen nog gewaardeerd; overige onvolledige straten leveren geen punten op. De acties in Portobello Market zijn eenvoudig en het speelt snel waardoor het toegankelijk is voor beginnende spelers.  Maar er zijn voldoende tactische keuzes te maken zodat dit ook voor veelspelers een interessant spel is. Een nieuw kandidaatje voor het ‘Spiel des Jahres’? Marijn Vis
Portobello Market, Thomas Odenhoven, Schmidt Spiele, 2007- 2 tot 4 spelers vanaf 8 jaar, 30 minutenxxtop

19.02.07 Spring is in the air, time to get the garden out of its winter sleep. You have just moved and want to impress the neighbourhood by winning the annual garden competition. In this game you start out with a blank board representing your garden. The garden is divided into three sections: full sun, half-shade and shade. During the twelve rounds of the game, you try to fill your garden with an abundance of colourful flowers. However at the end of the game the jury will only reward victory  points for flowers and colours that are to their taste. During the game  the jury will reveal some of their taste. There are two ways to get flowers for your garden. You can buy them from the general nursery. In the first part of the game flowers can be bought as seeds, this is a lot cheaper than when you have to buy them later in the game when they are flourishing. However in the first rounds of the game very little is known about the taste of the judges, which makes it difficult to know which flowers will earn you points at the end of the game. It is also possible to introduce yourself to the neighbours and to perform chores in and around their house, like babysitting and lawn mowing for either money or favours. In rounds five, eight and eleven the neighbours will give flowers to those who have done the most chores for favours. This is the second way to get flowers. However it is not a bed of roses all the time, every garden suffers from weeds at some point. Weeds exponentially grow from your garden to the neighbour’s garden and back again, it is necessary to keep them under control. Weeding a weed costs one action and a player can only perform two actions per turn, a nasty job like weeding is therefore often skipped by players. Except buying flowers, doing chores and weeding, a player can also buy a judge a cup of coffee to schmooze with them and figure out their taste. After twelve rounds points are rewarded for each flower and colour that corresponds to the taste of the jury; for every weed in your garden a point is subtracted from your score. ‘Garden Competition’ is a surprising and friendly game. The theme of the game, gardening, appears clearly.  It is a pity however, that the semi-professional producer Toccata Games charges 40 Canadian Dollar for sending on top of the already substantial game price. Marijn Vis
Garden Competition, Ken Stevens, Toccata Games, 2004 - 2 to 5 players, 10 years and up, 90 minutesxxtop

19.02.07 De lente komt er weer aan, dus tijd om de tuin op orde te maken. Je bent net nieuw in de buurt en probeert indruk te maken op de buren door de jaarlijkse tuincompetitie te winnen. In dit spel begint elke speler met een blanco bordje dat zijn tuin voorstelt. Deze is ingedeeld in drie zones: volle zon, halfschaduw en schaduw. In de twaalf rondes die het spel duurt probeert elke speler zijn tuin vol te krijgen met de meest kleurrijke bloemen. Maar de jury zal aan het einde van het spel slechts punten toekennen voor bloemen en kleuren die bij hen in de smaak vallen. Gedurende het spel wordt er door de juryleden een deel van hun smaak kenbaar gemaakt. Er zijn twee manieren om aan bloemen te komen. Je kunt deze kopen uit de algemene plantenkas. In de eerste helft van het spel zijn de meeste bloemen nog als zaadje verkrijgbaar en derhalve een stuk goedkoper dan wanneer ze later in het spel in volle bloei gekocht worden. Alleen is in het begin nog slechts een klein deel van de smaak van de jury bekend en is het dus lastig in te schatten of een plant punten op zal leveren. Ook kun je jezelf introduceren bij de buren en hier tegen geld of goodwill verschillende klusjes uitvoeren zoals grasmaaien of babysitten. In ronde vijf, acht en elf zullen de buren uit hun bloemenkas bloemen geven aan de speler die bij hun de meeste klusjes heeft gedaan voor goodwill; dit is de tweede manier om aan bloemen te komen. Maar nergens is het alleen maar rozegeur: elke tuin krijgt op den duur ook last van onkruid. Dit vermeerdert zich elke beurt exponentieel van de eigen tuin naar de buurtuinen en weer terug. Onkruid levert aan het einde van het spel minpunten op; zaak dus om dit zo snel mogelijk te wieden. Het wieden van een plantje onkruid kost een actie en in elke ronde heeft een speler maar twee acties, vaak schiet zo’n rotklusje als onkruid wieden er dus wel eens bij in. Behalve planten kopen, klusjes doen en onkruid wieden, kan er ook een kopje koffie gedronken worden met een jurylid om zo achter zijn voorkeur te komen. Na twaalf rondes worden punten vergeven voor elke plant en kleur die overeenkomt met de smaak van de jury; voor elk onkruidje wordt een punt in mindering gebracht. ‘Garden Competition’ is een verrassend vriendelijk spel waarbij het tuinieren als thema goed uit de verf komt. Jammer dat de semi-professionele uitgever Tocatta Games 40 Canadian Dollar aan verzendkosten berekent bovenop de toch al niet geringe spelprijs. Marijn Vis
Garden Competition, Ken Stevens, Toccata Games, 2004 - 2 tot 5 spelers vanaf 10 jaar, 90 minutenxxtop

21.02.07 In ‘Fiji’ gaan twee tot vijf spelers schrompelkoppen verzamelen: enge gedroogde mensenhoofden; ja, de auteur komt telkens weer met iets anders lugubers op de proppen; z’n favoriete liefhebberij doet zelfs z’n haar groen uitslaan! We moeten ze verzamelen om ze aan musea te kunnen verkopen; oh cultuur, dan is het goed! De eilanders zijn daarentegen tuk op kraaltjes, en al ruilend komen we aan de gewenste waar. Dat gaat in twee slagen: eerst wordt er een achttal conditiekaarten samengesteld en zien we door wie en onder welke voorwaarden er geruild kan worden. Na drie keer ruilen tegen dezelfde voorwaarden houden we onze buit tegen het licht van de doelkaart (meeste/minste van een soort); degene die hier het beste voorstaat, krijgt een kop minder dan het aantal spelers. Deze hele sequence wordt vervolgens vier rondes herhaald voordat het spel eindigt en de speler met de meeste schrompelkoppen heeft gewonnen.
Er zitten vier kleuren kralen in het spel, waarvan aan het begin van elke ronde een vaste samenstelling gedeeld wordt; kralen uit vorige rondes worden teruggegeven. De overgebleven kralen vormen de algemene voorraad. Bij elke ruilfase nemen de spelers vanachter hun scherm een tot vier steentjes in de hand, waarna de conditiekaarten worden afgewerkt. De eerste conditie is altijd: wie heeft er het meeste/minste van, de tweede laat zien wat degene die de eerste conditie heeft vervuld uit de voorraad mag pakken. Qualificeren meerdere spelers zich of ligt er niet genoeg in de voorraad, dan gaat het hele feest niet door. Onder de ruilkaarten is er een die aangeeft dat juist andere spelers een steen van een soort krijgen, of dat een speler zijn bod niet hoeft te betalen, of dat hij een doelkaart moet veranderen. Daarvan liggen er namelijk telkens vier uit, en hoewel slechts de eerste bepalend is, kan er bij gelijkstand naar een tweede en volgende worden gekeken. Al dit gegoochel en in meerdere gelijke fases blind bieden komt nogal droog en gekunsteld over; in dit genre zijn al eerder en betere spelen verschenen. De bruine tinten en onuitgewerkte illustraties dragen ook niet bij tot de exotische sfeer die op de doos gesuggereerd wordt. Geen aanrader.
Fiji, Friedemann Friese, PS Games, 2006 - 2 tot 5 spelers vanaf 10 jaar, 30 minutenxxtop

01.05.06 Vliegen willen we, vliegen! Hier nemen we zelf plaats in de cockpit, achter het roer, en lezen de waarden af op de hoogtemeter en het kompas. Start: aan de rand van het bord, ergens boven een onbekend maar in kaart gebracht landschap, op 3000 voet. Doel: als eerste landen op de airstrip aan de andere kant van het bord, met de juiste hoogte en richting. Tot onze beschikking staat een zestal koerskaarten, die we een voor een in onze beurt inzetten, onderwijl onze hoogte en koers aanpassend op het intrumentarium. Net als in het echt dienen we een minimale afstand tot andere vliegtuigen te bewaren. De koerskaarten geven een goede mogelijkheid om deze simulatie geloofwaardig te laten verlopen, en het is ook leuk ‘pielen’ aan de instrumenten. De metalen vliegtuigjes, voorzien van een likje huisvlijtverf uit de garage van Herr Doktor geven het geheel een attractief aanzien. Ja, het blijft natuurlijk behelpen op zo’n bord en het is geen fancy computer flight simulator, maar binnen de middelen is het toch leuk gedaan!
Cockpit, Dr. Manuel Lorenz & Kai von Schauroth, Dr. Manuel Lorenz & Kai von Schauroth Geselschaftsspiele, 1992 – 2 tot 6 spelers, geen leeftijd aangegeven (12 jaar), geen speelduur aangegeven (60 minuten)xxtop