xxxx xxxx

Noblemen
Auteur: Dwight Sullivan
Uitgever: Pegasus Spiele
Jaar: 2012


recensie door

x

Koningin Elizabeth I regeerde Engeland gedurende de tweede helft van de 16e eeuw. Zij was geliefd bij haar onderdanen, maar daar bleef het qua liefde bij: ze trouwde nooit, en haar bijnaam werd de maagdelijke koningin. Als natuurlijk gevolg hiervan beschikte zij niet over enig nageslacht, wat een politiek interessante situatie opleverde: wie zou haar opvolgen? De Engelse edellieden zagen zichzelf in gedachten al met de scepter zwaaien, en draaiden als schoothondjes om de koningin heen om bij haar in de gunst te komen. Om aanzien en status te verwerven omringden ze zich met pracht en praal, paleizen en landerijen. Ook werd er flink gekonkeld vanachter de maskers op de traditionele bal masqués. Hoe hoger de adelstitel, hoe groter het aanzien, en hoe groter het aanzien, des te groter de kans op het koningschap. De spelers wagen ook een kansje en proberen op te klimmen van baron naar burggraaf naar graaf, via markies naar hertog, en er tegelijkertijd een indrukwekkend landgoed op na te houden. Elizabeth zat behoorlijk lang op de troon, dus we hebben maar liefst drie decaden de tijd om onze prestige op te bouwen.

x

Het centrale speelbord toont een tuin in Engelse landschapsstijl, die dient als scorespoor en tevens gebouwenvoorraad. Spelers ontvangen allemaal een zichtscherm met de titel Baron en een aantal landschapstegels. Een weilandtegel met burcht vormt het begin van de eigen landerijen. Wie aan de beurt is mag één actie uitvoeren. De belangrijkste zijn het vergroten van de landerijen door tegels van achter het zichtscherm aan te leggen, en het kopen van een gebouw. Er zijn vier soorten landschap: weide, bos, akker en fontein. In een beurt mogen maximaal drie tegels worden aangelegd. Voor elk gelegd bos ontvangt de speler een nieuwe tegel uit de zak, en voor elke akker een munt. Wordt een groepje van vier bossen of akkers afgerond, dan levert dit nog twee extra tegels/munten op. Fonteinen en weide leveren bij het neerleggen niks op, maar bij het afronden van een groepje van vier fonteinen krijgt de speler het koningin-speelfiguur.

x
x

Gebouwen mogen alleen gebouwd worden op weidetegels, en bovendien mogen twee dezelfde gebouwen niet aangrenzend aan elkaar staan. Een burcht levert punten op in de waarderingsronden, en een aangrenzende kapel maakt de burcht nog waardevoller. Voor nog meer punten kan de burcht opgewaardeerd worden tot paleis. Wie een burcht bouwt mag als bonus een ridder inzetten op de landerijen van een medespeler. De ridder wordt geplaatst in het centrum van een groepje van vier identieke tegels. Vanaf dat moment mag de eigenaar van de ridder de bijzondere functie van dit snijpunt gebruiken (extra inkomsten of extra prestige), en de oorspronkelijke eigenaar niet meer. Bij het bouwen van een kapel mag de speler drie schandaalkaarten van de stapel pakken en er eentje behouden. De schandaalkaarten bieden allerhande aantrekkelijke extra's zoals geld, punten, tegels of dubbelbeurten. Wie een burcht opwaardeert tot paleis krijgt de koningin.

xxx

Slechts eenmaal per decade mag een speler de acties 'nieuwe landschapstegels pakken' of 'belasting heffen' gebruiken. Hierbij krijgt de speler respectievelijk landschapstegels voor ieder bos in zijn eigen landerijen en iedere ridder op het bos van een medespeler, of geld voor iedere akker in zijn eigen landerijen en iedere ridder op de akkers van een medespeler.

x

Wanneer de speler die de koningin op dat moment bezit zijn beurt beëindigt krijgt hij direct een overwinningspunt, en wordt de tijdmarker een stapje opgeschoven. Omdat de koningin door verschillende acties van de ene naar de andere speler kan verhuizen is het mogelijk dat de tijdmarker razendsnel rond gaat, of juist heel traag beweegt. Tweemaal per tijdperk, zodra de marker het overeenkomstige symbool bereikt, vindt er een gemaskerd bal plaats. De spelers tellen dan allemaal hun prestigepunten (niet te verwarren met overwinningspunten!), en krijgen op basis daarvan een nieuwe adelstitel aangemeten. Iedere fonteintegel levert een prestigepunt op, een compleet setje van vier fonteintegels nog twee extra punten, en iedere ridder op fonteintegels van een medespeler eveneens twee punten, en tot slot ieder eigen paleis twee punten. Daarnaast kunnen spelers nog kaarten inzetten die één of meerdere punten toevoegen. Die punten worden bijgehouden op een apart spoor, en wanneer alle punten geteld zijn worden de adellijke titels uitgedeeld. De hertog, de hoogste rang, vereist 14 punten, en de burggraaf, de laagste rang, 2 punten.

x
Maar de meeste rollen zijn beperkt beschikbaar! Zo kan een speler die genoeg punten heeft gehaald voor een markies, alsnog met een graaf of burggraaf worden afgescheept omdat de markies al vergeven is aan een andere speler met nog meer punten. Wie helemaal buiten de boot valt blijft 'gewoon' baron. En waartoe dienen deze titels? Alle titels behalve de baron zijn overwinningspunten waard. Daarnaast geven de hertog, de markies en de graaf korting bij het kopen van gebouwen. De spelers houden hun rol tot het volgende gemaskerd bal: dan worden opnieuw de prestigepunten geteld (weer beginnend op nul!) en de rollen overeenkomstig verdeeld.
x
x

Als de tijdmarker rond is worden er overwinningspunten uitgedeeld voor burchten, kapellen en paleizen. Na drie decaden is het spel afgelopen, en de speler met de meeste overwinningspunten wint het spel.

xx
x
x
x

Vooruit, meteen maar lekker enthousiast met de deur in huis: Noblemen is een topspel! Alles grijpt perfect in elkaar. Er zijn interessante afwegingen, er is spelersinteractie, spanning, transparantie (bijna alles is zichtbaar voor alle spelers en makkelijk na te tellen) en toch ook verrassingen (meestal in de vorm van een schandaalkaart). Het spel is uitdagend en afwisselend, maar toch simpel waardoor het vlot en luchtig speelt. Dit zie je niet zozeer terug in de speelduur, die er niet om liegt, maar  wel in het spelgevoel: de tijd lijkt om te vliegen. De vormgeving is sfeervol en toch duidelijk, de iconografie laat niets te wensen over. De zichtschermen zijn ook erg leuk gemaakt: op het scherm staat een mannelijk of vrouwelijk onderlichaam, waar het bovenlichaam van de verworven adellijke overheen gezet kan worden. Behoefte aan wat hilariteit aan de speeltafel? Zet dan een mannelijke adellijke op een vrouwelijk zichtscherm.

x
x

De ridders vormen een afwijkend element in het spel. Waar de spelersinteractie verder voor het grootste deel indirect is, zoals een gebouw kopen dat een ander net wilde hebben of de koningin pakken zodat het tijdperk sneller voorbij gaat dan gewenst, zijn de ridders directe 'naai-acties'. Het is een investering om groepjes van vier identieke tegels te leggen, en als de bijbehorende bonus al snel door een andere speler wordt gekaapt is dat erg onprettig. Vooral als een speler al vroeg in het spel onevenredig veel ridders op zijn terrein krijgt gezet loopt hij hiermee een serieuze achterstand op.

Een ridder mag je plaatsen na het bouwen van een burcht, waarvoor je plek en geld moet hebben, dus snel de bonus elders terugpakken en de ridderplaatsende medespeler met gelijke munt terugbetalen is ook niet altijd mogelijk. Wie neemt er dan nog de moeite zo'n vierkant te bouwen, als je het uiteindelijk toch voor een ander doet? Met name de extra prestigepunten die een clubje van vier tuinen oplevert heb je eigenlijk wel nodig, wil je een gooi kunnen doen naar een hertog of markies. Maar vooral vroeg in het spel loop je hiermee een serieus risico!

x
Een leuk bijkomend element is de variabele speelduur. Als alle spelers een actie uitvoeren waardoor ze de koningin in hun bezit krijgen, loopt de tijdmarker tijdens die ronde maar liefst vier stappen (bij vier spelers) vooruit. Maar als de koningin bij één en dezelfde speler blijft, gaat de marker maar één stapje vooruit per ronde. Dat scheelt nogal! Zo kun je je danig verkijken op het aantal beurten dat je nog hebt voor een bal of waardering. Het is zaak om flexibel te blijven, en af en toe je verlies te nemen. Het is beter om af en toe genoegen te nemen met een lagere rang, en zo het kruit (zoals schandaalkaarten die prestigepunten opleveren) droog te houden voor een moment dat je er echt flink mee kan scoren. De schandaalkaarten zijn erg sterk. Je krijgt er eentje bij het bouwen van een kapel, en iedere speler krijgt er aan het begin van elke decade eentje kado.
x
Het leuke van Noblemen is dat eigenlijk alles erg sterk is: de schandaalkaarten voor de extra's, de burchten voor de ridders, de paleizen voor de prestige- en overwinningspunten, de kapellen voor de schandaalkaarten en overwinningspunten, het slim opbouwen van je landerijen voor mooie bonussen, hoge adelstitels voor korting en overwinningspunten, en ga zo maar door. Er is zo veel uit te proberen en te combineren, hierdoor zal het spel niet snel vervelen. De speelduur op de doos schrikt sommigen misschien af (75-120 minuten), maar met een ervaren spelersgroep speelt het sneller. In het echt was het overigens niet een arme, maar door slim gekonkel opgeklommen baron die na Elizabeth de troon mocht bestijgen. De keus viel op Jacobus, die op dat moment al koning was van Schotland. Maar dat mag onze speelpret niet drukken!
© 2013 Barbara van Vugt

Noblemen, Dwight Sullivan, Pegasus Spiele, 2013 - 3 tot 5 spelers vanaf 12 jaar, 75-120 minuten


x
x
x