xxxx xxxx

Die Siedler von Catan - Deutschland Edition
Auteur: Klaus Teuber
Uitgever: Kosmos
Jaar: 2008

recensie door
x
Sinds hun verschijnen hebben de Kolonisten van Catan allerlei avonturen beleefd; ze hebben het ruime sop gekozen, hebben tegen barbaren gevochten en de pyramides bezocht; zijn met Alexander de Grote op pad geweest en hebben zich zelfs de ruimte in laten schieten, maar nu, eindelijk, strijken ze neer waar ze zich eigenlijk het beste thuis voelen: in Duitsland. ‘Die Siedler von Catan - Deutschland Edition’ is een zelfstandig spel, en na zovele jaren sinds de verschijning van het ‘basisspel’ en het verstrijken van bijna een generatie wordt het spel nog eens gedetailleerd beschreven; de Catan-kenner ziet dan vanzelf waar ‘Die Siedler von Catan - Deutschland Edition’ afwijkt van ‘zijn’ Catan.
x
Doel van het spel is om door middel van het bouwen van stadhuizen en oriëntatiepunten bij vier spelers tien, of bij drie spelers twaalf punten te vergaren; de speler die dit het eerst is gelukt heeft het spel gewonnen. Elke speler krijgt blind een startkaartje gedeeld waarop de drie startposities staan; hier mag hij gratis een stadhuis zetten; zo, de eerste drie punten zijn al binnen want elk stadhuis telt voor een punt! Op het startkaartje staat ook welke twee grondstoffenkaartjes hij uit de voorraad krijgt; dit is voor elk van de spelers verschillend.
x
Deze grondstoffen zijn nodig om te kunnen bouwen; voor een nieuw stadhuis is bijvoorbeeld wol, steen, graan en hout nodig. Maar hoe komt een speler aan grondstoffen? De speler die aan de beurt is gooit als eerste twee dobbelstenen; het resultaat wordt opgeteld en gekeken wordt of er spelers zijn die aangrenzend aan hun stadhuis een of meer velden hebben die dit getal laten zien; als dit zo is mogen ze er voor elk stadhuis dat er aan grenst een grondstofkaartje van dat veld voor pakken. Op deze manier kunnen ook spelers buiten hun beurt aan grondstoffen komen, lekker makkelijk!

De cijfers op de velden zijn in verschillende groottes gedrukt; dit is om aan te geven wat de kans is dat een bepaald getal gegooid wordt; de kans op een ‘8’ of een ‘5’ is namelijk groter dan op een ‘2’ of een ‘1.
x
Vervolgens mag de speler die aan de beurt is bouwen; heeft hij de benodigde grondstoffen voor een stadhuis, dan legt hij de grondstoffen ervoor terug in de voorraad en zet een nieuw stadhuis op het bord. Maar dat mag alleen op de aangegeven stadvelden! Bovendien moet de speler er eerst met een of meerdere wegen vanuit een al gebouwd stadhuis een aansluiting mee hebben gemaakt. En wegen, die kosten ook grondstoffen: per weg een hout en een steen. Gelukkig mogen er meerdere dingen tegelijk worden gebouwd, dus met twee hout en twee steen kunnen meteen twee wegen worden gelegd. Een weg mag alleen aangrenzend aan een eigen stadhuis of een andere eigen weg worden gebouwd. Als een speler dan nog over de benodigde grondstoffenkaartjes beschikt om het stadhuis te bouwen, dan mag dat natuurlijk ook

De keuze waar een nieuw stadhuis te gaan bouwen kan mede worden bepaald door de velden rond de stad en de cijfers die op die velden staan; deze produceren mogelijk de gewenste grondstof. Heeft een speler nog geen stadhuis met een graanveld eromheen, dan is dat misschien een aantrekkelijke locatie.
x
Maar ook het bouwen van oriëntatiepunten - grondstofkosten: twee ijzer en een graan - is lucratief; weliswaar krijgt een speler geen grondstoffen voor de aangrenzende velden, maar het bouwen levert wel weer een overwinningspunt op. De speler betaalt de benodigde grondstoffen en zet het betreffende gebouw of monument op het bord; op de lege plaats aan de rand van het bord zet hij een stadhuis uit zijn voorraad om hiermee het aantal bereikte punten in het spel aan te geven, elk stadhuis is immers een punt.
x
Voor het bouwen van een oriëntatiepunt is er eenmalig een bonus die naast het gebouw of monument staat afgebeeld. De ene keer is dat het bouwen van een gratis weggetje, de andere keer het gratis pakken van twee grondstofkaartjes of een ontwikkelingskaart; deze ontwikkelingskaarten worden zometeen uitgelegd.
x
x
Maar wat nu als een speler helemaal niet over de goede grondstoffen beschikt? Hij heeft bijvoorbeeld drie graan, een ijzer en twee hout op de hand. Om een stadhuis te bouwen, mist hij een wol, en om een oriëntatiepunt te bouwen mist hij een ijzer.
Gelukkig mag hij, voordat hij gaat bouwen, met de andere spelers handelen in grondstoffen. Stel, hij wil een stadhuis bouwen, dan vraagt hij om een wol. Er is een speler die dat wel kwijt wil, maar zelf graan nodig heeft en straks in zijn eigen beurt misschien ook nog wel een weggetje wil bouwen - hij heeft al steen - , dus hij vraagt er een graan en een hout voor.
x
Een andere speler onderbreekt en roept dat ie ook een wol heeft en er slechts een hout voor wil. Dat is natuurlijk lekker goedkoop en de ruil komt tot stand, waarna de actieve speler zijn grondstoffen betaalt en zijn stadhuis op het bord zet. Alleen de actieve speler mag een ruil initiëren en met een andere speler ruilen.
Soms wordt er niet gehandeld. Hoe dan ook, er bestaat altijd de mogelijkheid om drie dezelfde grondstoffen tegen een andere grondstof uit de voorraad, zeg maar: de bank, te ruilen.
x
Natuurlijk kan een speler wachten tot hij alle benodigde grondstoffen heeft gespaard, maar potten wordt niet aangemoedigd, want bij een gegooide ‘7’ moeten alle spelers die meer dan zeven kaarten op de hand hebben, deze halveren. Bovendien is er een centrale speelfiguur die bij een van de medespelers op een aangrenzend veld beland; van deze speler wordt door de actieve speler blind een grondstofkaartje uit zijn hand getrokken waarna hij dit bij zijn eigen kaarten steekt. Deze figuur, in dit spel gerepresenteerd door de historische Götz von Berlichingen, een Duitse roofridder, blokkeert de opbrengsten van het veld waar hij op staat.
x
In de bouwfase kan een speler ook ontwikkelingskaarten kopen; deze kosten een wol, ijzer en graan per stuk. De kaarten kunnen in een van de volgende beurten worden gebruikt; tot gebruik blijven ze blind voor de speler liggen; ze tellen niet mee als handkaarten als er een ‘7’ wordt gegooid.
Deze ontwikkelingskaarten komen in drie soorten; huurlingenkaarten, die de Götzfiguur mogen verzetten en er de actie bij uitvoeren; vooruitgangskaarten die zelf ook weer in drie soorten komen : gratis twee straatjes leggen, twee gratis grondstoffen, of gedurende eenbeurt grondstoffen twee tegen een ruilen. En dan is er de derde categorie ontwikkelingskaartje, waarop meteen een overwinningspunt staat. Ook deze wordt geheim bewaard.
x
x
Het kopen van een ontwikkelingskaartje vormt zo een leuke tussenstop als een speler niet over de juiste grondstoffen voor een stadhuis of oriëntatiepunt beschikt maar wel een kans wil wagen in deze kaartentombola. De huurlingen blijven, eenmaal uitgespeeld, open voor een speler liggen. Heeft hij er als eerste speler minstens drie, dan mag hij het grootste leger ‘Größtes Heer’ aan de rand van het spelbord claimenen er een stadhuis op zetten; alweer een punt! Een volgende speler kan hier alleen nog aanspraak op maken als hij meer huurlingenkaarten open voor zich heeft liggen.
x
Hetzelfde geldt voor de langste handelsstraat: heeft de eerste speler vijf aaneengesloten weggetjes gebouwd, zonder vertakkingen, dan mag hij deze positie aan de rand van het bord claimen en er een stadhuis zetten. Bij het bouwen geldt overigens dat een straat na een stadveld pas mag worden gebouwd als er een eigen stadhuis op die stad is gebouwd; bij een oriëntatiepunt geldt deze beperking ook, alleen maakt het dan niet uit wie dit oriëntatiepunt heeft gebouwd.

Wanneer een speler het benodigde aantal punten - inclusief de punten van zijn ontwikkelingskaartjes - heeft behaald, heeft ie het spel gewonnen.
x
x
x
De charme van àlle Catanversies is dat alle spelers bij het spel betrokken zijn, ook buiten hun beurt. Dat begint al bij de dobbelsteenworp aan het begin van een spelersbeurt. Het resultaat is voor iedere speler interessant: 'Oh, ik krijg een graan', 'En ik twee hout!'. Daarnaast geeft de handelsfase, waarbij een speler aan een of meerdere ontbrekende grondstoffen probeert te komen de spelers ook de mogelijkheid om actief bij het spel betrokken te zijn.
x
x
‘Die Siedler von Catan - Deutschland Edition’ heeft een zo mogelijk nòg lagere instap dan het ‘basisspel’ ‘Die Siedler von Catan’: er hoeft niet te worden nagedacht waar de huisjes aan het begin van het spel moeten worden neergezet, en de tactische afwegingen zijn geminimaliseerd doordat er geen havens aanwezig zijn; iedereen kan drie tegen een ruilen. De steden zijn vervangen door de oriëntatiepunten en zijn ook een stuk goedkoper geworden: maar liefst twee graan! Ook hoeft de afstandsregel - minstens twee straten tussen twee dorpen of steden - niet te worden onthouden of gecontroleerd; er mag slechts worden gebouwd op de aangegeven plaatsen.
Dit alles maakt het spel nòg eenvoudiger voor de beginnende speler dan ‘Die Siedler von Catan’ al is, en als laatste grote voordeel: het is in minder tijd te spelen. Hoewel het spel niet is bedoeld voor twee spelers is dit prima te doen, al valt het handelen, een wezenlijk deel van het spel, dan wel een beetje stil.
x
En dan hebben we de oriëntatiepunten nog niet eens genoemd: wat een prachtige gedetailleerde miniatuurtjes! Deze zijn een waar genot om naar te kijken. ‘Hee, dat is een leuk/mooi/gek/apart gebouw! Daar moeten we eens naar toe!’
x
Het plaatsen van ‘Götz’ gaat natuurlijk met een ‘lekker puh’-gevoel gepaard, en de makers hebben zich dit ook beseft door er de aan Götz gerelateerde spreuk op het speelstukje bij te plakken, maar ‘m net niet helemaal af te maken: ‘Er aber sag’s ihm...’. Het beroemde door Goethe in een toneelstuk aan Götz von Berlichingen gewijd opgeschreven vervolg luidt namelijk: ‘...er kann mich im Arsche lecken!’ De meeste Duitsers zullen dit citaat ongegeneerd, want cultuur, aanhalen! Wie wil weten wie hiermee is bedoeld moet het hele toneelstuk maar gaan lezen; wij spelen ondertussen liever nog een potje of twee, drie! En wie denkt dat deze uitspraak ongecultiveerd is, moet maar eens cultureel verantwoord naar Mozart gaan luisteren, in het bijzonder de twee canons 231 en 382d beide uit 1782, respectievelijk getiteld ‘Leck mich am Arsch’ en ‘Leck mir den Arsch schon recht schön sauber’!
x
Toch is er een puntje kritiek. Wanneer het spel in de eindfase is beland, dat wil zeggen: er is een speler die nog maar een punt van de overwinning is verwijderd, kan het spel stroperig worden. Er is dan geen speler die nog met deze speler zal willen handelen, want anders wordt mogelijk de overwinning weggeven. Deze speler zal het dus van de dobbelsteenworp moeten hebben om zijn laatste punt te vergaren. Dat geeft ondertussen de andere spelers de mogelijkheid om in een gelijke positie te komen, waarna ook dezen van de gril van de worp afhankelijk worden. Dat leidt vervolgens tot de repetitieve sequentie: gooien: nee: volgende speler - gooien: niks: volgende speler, en zo voorts. Het spel glijdt op deze manier af naar een ordinair dobbelspel, en dat kan toch niet de bedoeling zijn.
x
Wat valt er nog te zeggen? Na zoveel jaar is ‘Die Siedler von Catan - Deutschland Edition’ eigenlijk hèt nieuwe standaardspel te noemen: kort, goed, simpel maar toch uitdagend, èn in een hele mooie uitvoering!
© 2009 Richard van Vugt

Die Siedler von Catan - Deutschland Edition, Klaus Teuber, Kosmos, 2008 - 3 of 4 spelers vanaf 10 jaar, 60-90 minuten
x
Aangepaste eindfase - variant
Wanneer een speler nog maar één zichtbaar punt verwijderd is van de overwinning, wordt een (derde) dobbelsteen op de '1' bij deze speler gelegd. Elke keer dat deze speler aan de beurt is en hij niet op de reguliere manier de overwinning kan claimen, wordt de dobbelsteen een oog hoger gedraaid. Wanneer de steen op '4' is gekomen heeft deze speler gewonnen. Als er een tweede speler is die ook nog maar een punt nodig heeft, dan komt de dobbelsteen bij deze speler te liggen; de dobbelsteen, ongeacht de huidige stand, wordt op '2' gelegd. Ook hier geldt: deze speler heeft gewonnen wanneer de dobbelsteen aan het begin van zijn beurt op '4' wordt gedraaid. Bij een derde speler wordt de steen op '3' gedraaid. Een vierde speler die nog maar een punt nodig heeft, heeft automatisch gewonnen.
x
x
x
x
x